ایتالیا را میتوان در چند کلمه ساده خلاصه کرد، کلماتی که هر کدام به اندازه چند نسل تاریخ دارند و یادآور وقایع تلخ و شیریناند، ژولیوس سزار، مافیا، پاستا و البته سینما.
کشور ایتالیا در عرصه هنر نابغهای به نام داوینچی را به دنیا معرفی کرد و در عرصه سینما کارگردانهایی چون فلینی و ویسکونتی که تعدادی از بهترین فیلم های سینمای ایتالیا و جهان را در این کشور جلوی دوربین بردند. کارگردانهای بزرگ دیگری نیز در ساخت بهترین فیلم های سینمای ایتالیا دست داشتند و آثار ماندگاری به این آرشیو سمعی و بصری اضافه کردند. با هم نگاهی میاندازیم به تعدادی از بهترین فیلم های سینمای ایتالیا و سازندگان آنها.
نگاهی به لیست ۲۰ تایی بهترین فیلم های سینمای ایتالیا
1- سینما پارادیسو
فیلم سینما پارادیسو یا سینما پارادیزو (Cinema Paradiso) فیلم ایتالیایی ماندگار سینمای جهان است که جوزپه تورناتوره (Giuseppe Tornatore) آن را در سال 1988 جلوی دوربین برد.
در «سینما پارادیسو» اتفاقی از زندگی قهرمان داستان، سالواتوره، نمیبینیم، با او از کودکی تا میانسالی همراه هستیم و از روزهای بچگی در سیسیل تا زندگی حرفهای در رم همسفریم. تورناتوره فراز و نشیبهای زندگی قهرمان داستانش را با داستانی دلنشین بیان میکند و کاملا زیرکانه مخاطب را با احساسات کودکانه، عشق جوانی و تصمیمهای سرنوشتساز سالواتوره درگیر میکند. روایت پرجاذبه، داستان رئال و بی غل و غش در کنار شخصیتپردازی بینظیر فیلم، دو جایزه مهم سینمای جهان، اسکار بهترین فیلم خارجی زبان و جایزه ویژه هیات داوران جشنواره کن، را برای این کارگردان بهنام و سینمای ایتالیا به همراه داشت.
2- زندگی زیباست
کمدی زندگی زیباست (Life Is Beautiful) به کارگردانی روبرتو بنینی (Roberto Benigni) در سال 1997 روی پرده رفت و از بهترین آثار ساخته شده در ژانر کمدی است. فیلمی که در کنار خنداندن بیننده او را درگیر تلخی و سیاهی جنگ نیز میکند.
سه اسکار بهترین فیلم خارجی زبان، بهترین بازیگر مرد و بهترین موزیک متن حاصل تلاش روبرتو بنینی برای این روایت ساده و زیبا بود.
از ازدواج عاشقانه ابتدای فیلم «زنگی زیباست» (La Dolce Vita) که بگذریم، بیشتر فیلم بیانگر مشقت جنگ است و در اردوگاه یهودیها میگذرد، اما شاهد ذهن خلاق پدری هستیم که تلاش میکند با وجود رنج جنگ٫ فلسفه انسانی زندگی کردن را به فرزندش بیاموزد و روح او را از جراحات و ناپاکیهای ارتش نازی مصون بدارد. قهرمان داستان راز زندگی را با نقش بازی کردن به پسرش یاد میدهد و اینکه در نهایت با سختی است که سادگی و زیبایی زندگی را درک خواهد کرد.
3- زندگی شیرین از بهترین فیلم های سینمای ایتالیا
زندگی شیرین (La Dolce Vita) یکی از آثار ماندگار سینمای ایتالیا و ساخته یکی از بهنامترین کارگردانهای اروپا٬ فدریکو فلینی (Federico Fellini) است. فیلمی که فلینی در آن توانسته تفکرات مختلف یک نسل و جهانبینی خود را در قالب چند روز از زندگی یک خبرنگار به تصویر بکشد.
مارچلو ماستریانی (Marcello Mastroianni) چهره محبوب سینمای ایتالیا در دهه ۴۰ و ۵۰ نقش اول این داستان را ایفا میکند. او خبرنگار جوان و خوشگذرانی است که از وقایع مذهبی٬ سیاسی و اجتماعی گزارش تهیه میکند اما در عین حال از انتشار رسوایی و زندگی خصوصی افراد کسب درآمد میکند و واکنشش به اتفاقهای ناگوار اطراف عیاشی و خوشگذرانی بیشتر است. این فیلم اولین همکاری ماستریانی با فلینی است و موفقیت آن در گیشه و بین منتقدان منجر به همکاریهای بیشتر این دو هنرمند شد.
4- آمارکورد
آمارکورد (Amarcord) به کارگردانی فدریکو فلینی است و این کارگردان صاجب سبک این کمدی درام را در سال ۱۹۷۳ جلوی دوربین برد. نام این فیلم در گویشی محلی به معنی «به یاد میآورم» است و سرشار از المانهای نوستالژیک برای ایتالیاییها.
فیلم آمارکورد که در کوچه پس کوچه های شهر رمینی، زادگاه کارگردان، ساخته شده روایتی به ظاهر کودکانه و سرشار از شیطنتهای ساکنان کوچک و بزرگ این شهر دارد، اما فلینی با ساخت این فیلم تلاش میکند فاشیسم را به سخره بگیرد و ماهیت آن را زیر سوال ببرد. با وجود سیاسی بودن این فیلم و نشان دادن شخصیتهای کاریکاتوری، باز هم میتوان تصاویری شاعرانه در آن یافت که همان سبک آثار فلینی است. جایزه اسکار بهترین فیلم خارجی زبان یکی از چند عنوان جایزه بینالمللی این فیلم است.
5- هشت و نیم
هشت و نیم (8½) فیلمی سیاه و سفید به کارگردانی فدریکو فلینی و باز هم در سبک کمدی درام است. مارچلو ماسترویانی نقش قهرمان داستان، کارگردانی به نام آنسلمی را ایفا میکند. از فیلم هشتونیم در اکثر سایتهای سینمایی و لیستهای منتقدان به عنوان یکی از آثار فاخر سینمای جهان نام برده شده. این فیلم یک بار دیگر جایزه اسکار بهترین فیلم خارجی زبان را برای فلینی و کشور ایتالیا به همراه داشت و با وجود اینکه سیاه و سفید بود توانست اسکار بهترین طراحی لباس را نیز دریافت کند.
داستان فیلم هشت و نیم نگاهی به دورهای از زندگی یک کارگردان دارد که ضمن کار و هدایت بازیگران درگیر ذهنیات خود میشود و به گذشته و کودکیهایش سفر میکند، او حتی گاهی فراموش میکند که درحال کار است و ترجیح میدهد در انزوا و تنهایی به خیالپردازی ادامه دهد.
6- دنبالهرو
فیلم دنباله رو (The Conformist) ساخته برناردو برتولوچی (Bernardo Bertolucci) و محصول 1970 کشور ایتالیا است. برتولوچی این درام سیاسی را با اقتباس از داستانی به همین نام نوشته آلبرتو موراویا ساخت و به خوبی توانست چیدمان صحنه را برای نشان دادن المانهای فاشیستی بهکار گیرد و اختلاف طبقاتی را در آن به تصویر بکشد.
قهرمان داستان انسانی به ظاهر روشنفکر است که در جامعهای فاشیستی به دنبال زندگی عادی میگردد و فکر میکند با از بین بردن ارزشها میتواند خود را به قشری که به آن تعلق داشته برساند. او از طرف پلیس مامور میشود استادش را به قتل برساند و در حین انجام این ماموریت فلاش بکهایی از او درباره زندگی سخت کودکی یا مادر معتادش میبینیم. فضاهای عجیب، فیلمبرداری نامتعارف از ساختمانها و فضای شهر و صحنههای مستندگونه، فیلم «دنباله رو» را به یک شاهکار بصری تبدیل کرده است.
7- یوزپلنگ
یوزپلنگ (The Leopard) درامی عاشقانه و شاعرانه، ساخته کارگردان بهنام ایتالیا، لوکینو ویسکونتی (Luchino Visconti) است که در سال ۱۹۶۳ بر اساس رمانی از جوزپه توماس دی لمپدوزا، جلوی دوربین رفت. نخل طلای جشنواره کن و نامزدی اسکار بهترین طراحی لباس دو دستآورد بینالمللی این فیلم بود.
فیلم «یوزپلنگ» به گفته بسیاری از منتقدان شبیه به تابلوی نقاشی باشکوهی است که جزئیات را تک به تک به بیننده نشان می دهد. داستان فیلم حول مضمون زوال میچرخد و روزهای اوج یک خاندان اشراف زاده را تا پایان نشان می دهد، خاندانی اشرافی که ساکن سیسیل هستند و مجبور میشوند جوانانشان را خاطر جنگ، به ارتش بفرستند.
8- دزد دوچرخه
دزد دوچرخه (Bicycle Thieves) اثر ویتوریو دسیکا (Vittorio De Sica) فیلمساز مولف، صاحب سبک و جسور ایتالیایی است. این فیلم از اولین فیلمهایی بود که به شکلی کاملا رئال و در فضای شهری ساخته شد و این یکی از دلایلی است که از سال ساختش، 1948، تا به امروز، همچنان جایگاهش را در لیست تاثیرگذارترین فیلمهای تاریخ سینما حفظ کرده است.
فیلم دزد دوچرخه داستان مرد فقیری است که برای امرار معاش باید با دوچرخهاش کار کند، اما یک روز در حین کار دوچرخهاش دزدیده میشود، دسیکا در این فیلم مخاطب را با قهرمان داستان و پسر کوچکش همراه میکند تا با او در فضای رئال داستان و در کوچه پسکوچهها به دنبال دزد بگردد و با سبک زندگی این قشر از افراد بیشتر و بهتر آشنا شوند. فیلم پر است از دیالوگها و صحنههای بهیاد ماندنی در تاریخ سینما. اسکار افتخاری بهترین فیلم غیر انگلیسی و نامزدی اسکار بهترین فیلمنامه حاصل تلاش این فیلمساز ایتالیایی است.
9- جاده
جاده (La Strada) یا «لا استرادا» بازهم به نویسندگی و کارگردانی فلینی و اینبار در سبک نئورنالیستی و محصول 1954 است و باز هم یک اسکار بهترین فیلم غیر انگلیسی و شیر طلای جشنواره ونیز را برای کارگردانش به دنبال داشت.
فیلم جاده، همانطور که از نامش میتوان حدس زد داستان سفر است و دنیا دیدن. قهرمان فیلم با بازی آنتونی کویین، همیشه در حال سفر است و با اجرای برنامههایی شبیه سیرک امرار معاش میکند. دختر بچهای که چندان ضریب هوشی بالایی نیز ندارد، در این مسیر پرفراز و نشیب با او همسفر است. دو شخصیتی که نه از نظر ظاهر، نه تفکر و نه روش زندگی، هیچ شباهتی به هم ندارند.
10- نبرد الجزیره
نبرد الجزیره (The Battle of Algiers)، فیلمی در ژانر جنگی به کارگردانی جیلو پونتهکوروو (Gillo Pontecorvo) است که در سال 1966 ساخته شد و در برخی کشورها مانند فرانسه، 5 سال اجازه اکران نداشت.
وقایع سالهای 1954 تا 1962 در الجزایر مضمون این فیلم است و در آن شاهد تلاش نیروهای این کشور برای رهایی از استعمار حکومت فرانسه هستیم. بسیاری از دولتهای دیگر نیز این فیلم را به دلیل اینکه الگویی برای عملیات چریکی و جنگهای شهری شده بود، ممنوع کرده بودند. اما با گذشت زمان نهتنها از یاد نرفت بلکه همچنان به عنوان فیلمی آموزشی از آن یاد میشود و ارتش آمریکا نیز از ان برای رهایی از مشکلات در حین جنگ عراق به عنوان مرجع استفاده کرد.
11- کسوف
کسوف (The Eclipse) به کارگردانی میکلآنجلو آنتونیونی (Michelangelo Antonioni) است که در سال 1962 ساخته شد و ستاره مشهور سینمای فرانسه، آلن دلون، در آن ایفای نقش کرد. این فیلم سومین قسمت از یک سهگانه، بعد از ماجرا (۱۹۶۰) و شب (۱۹۶۱)، است و به عقیده بسیاری از سینماگران، از جمله مارتین اسکورسیزی، بهترین آنهاست. کسوف در جشنواره فیلم کن همان سال جایزه ویژه هیات داوران را کسب کرد.
داستان فیلم کسوف درباره رابطه عاشقانه دختر جوانی است که بعد از تجربه تلخ یک شکست عاطفی وارد رابطهای ناموفق با یک دلال میشود. آنچه کارگردان در این فیلم تلاش میکند به بیننده نشان دهد حد و مرزهایی است که هر انسانی برای خود درنظر میگیرد و البته نگاه به انسان مدرن و واکنش او در برابر عواطف و احساسات انسانی.
12- طلاق به سبک ایتالیایی
طلاق به سبک ایتالیایی (Divorce Italian Style) ساخته پیترو گرمی (Pietro Germi) و محصول 1962 است. باز هم یک اثر دیگر از سینمای ایتالیا و آشنا شدن با سبک و سیاق و فرهنگ قشری از جامعه ایتالیا در دهه 60 میلادی. این فیلم کمدی که علاوه بر داستان درام، کنایههای سیاسی نیز دارد، اسکار بهترین فیلمنامه و نامزدی اسکار بهترین کارگردانی را برای سازندهاش به همراه داشت.
فیلمنامه فیلم طلاق به سبک ایتالیایی با اقتباس از رمانی به همین نام نوشته شده است و داستان مردی است که با وجود به زندگی بیدردسر و همسری که او را دوست دارد، عاشق زن دیگری میشود، اما به دلیل موانع قانونی نمیتواند همسرش را طلاق دهد و باید راهی پیدا کند تا همسرش بخواهد از او جدا شود.
13- زیبایی بزرگ
زیبایی بزرگ (The Great Beauty) به کارگردانی یکی از مشهورترین کارگردانهای حال حاضر سینمای ایتالیا پائولو سورنتینو (Paolo Sorrentino) است که در سال 2013 ساخته و اکران شد. علاوه بر جوایز بینالمللی، سورنتینو موفق به کسب جایزه بهترین فیلم خارجی زبان در مراسم اسکار، گلدن گلوب و بفتا شد.
فیلم زیبایی بزرگ درباره نویسندهای است که به دنبال موفقیت ادبی، تبدیل به محور اصلی مهمانیها و جلسات روشنفکری شده و همه از او و اثرش تعریف میکنند و شخصا نیز در این زندگی پر از خوشگذارنی و شبنشینی غرق شده تا اینکه ناگهان دچار شوک روحی میشود و تفکراتش دگرگون میشود، حالا به دنبال خواستهای تازه و فضایی جدید در همان شهر قدیمی است.
14- روکو و برادرانش
روکو و برادرانش (Rocco and His Brothers) ساخته لوکینو ویسکونتی است که آن را در سال 1960 در دو کشور فرانسه و ایتالیا جلوی دوربین برده است. آلن دلون نیز در این درام خانوادگی جلوی دوربین ویسکونتی رفته است.
فیلم روکو و برادرانش درباره چند برادر است که به همراه خانواده برای زندگی و درآمد بهتر به میلان سفر میکنند. به جز روکو، زندگی تازه راه و رسم زندگی برادران را عوض میکند، اما روکو همچنان معصوم و نجیب است و بار برادرانش را به دوش میکشد. او به خاطر برادرش از عشقش نیز میگذرد اما آیا روش زندگی روکو با همه فداکاریهایش، درست است؟
15- مالنا
مالنا (Malèna) فیلم ماندگار دیگری در سینمای ایتالیا و جهان به کارگردانی جوزپه تورناتوره است. تورناتوره فیلم را با اقتباس از داستان لوچانو وینچنزونی با نقش آفرینی مونیکا بلوچی جلوی دوربین برد، فیلمی در باره عشق بی غل و غش کودکانه که در سال 2000 در سیسیل ساخته شد.
فیلم مالنا داستان عشق پسری نوجوان به زن زیبایی به نام مالنا ست، همسر مالنا به جنگ رفته و پدرش نیز او را طرد کرده، بعد از شنیدن خبر کشته شدن همسر و پدرش، برای تامین مایحتاج روزمره به روسپیگری رو میآورد و مورد تنفر زنان شهر قرار میگیرد تا زمانی که جنگ تمام می شود و وضعیت شهر تغییر میکند. مالنا در واقع نمادی از جامعه ایتالیا است که زمانی به دست موسولینی دیکتاتور اداره میشد و بعد از سقوط او، فاشیستها به دنبال مقصر و دشمن میگشتند.
16- معجزه در میلان
معجزه در میلان (Miracle in Milan) ساخته دسیکا است. فیلمی کمدی که برخلاف فیلم تلخ دزد دوچرخه دنیایی فانتزی دارد و پر است از شوخی و طنز. این فیلم با همکاری چزاره زاواتینی در سال 1951 در سبک نئورئالیسم ساخته شد و توانست نخل طلای جشنواره کن را به افتخارات دسیکا اضافه کند.
دسیکا در فیلم معجزه در میلان به شیوهای خلاقانه ایتالیای بعد از جنگ را به تصویر میکشد و تاریخ روزهای تلخ ایتالیای فاشیست را به خوبی ترسیم میکند. داستان فیلم در محلهای فقیر نشین در حاشیه میلان رخ میدهد. قهرمان داستان، پسری یتیم به نام توتو است که فکر میکند همه میتوانند مانند او انسان دوست باشند، توتو تلاش میکند تا با کمک یک نیروی ماورایی آرزوی همه کسانی را که با او در آن محله زندگی میکنند، برآورده کند.
17- رومئو و ژولیت
رومئو و ژولیت (Romeo and Juliet) را فرانکو زفیرلی (Franco Zeffirelli) بر اساس شاهکار ویلیام شکسپیر در سال 1968 ساخت. فیلم به دلیل استفاده از بازیگران جوان توانست فروش بالایی در گیشه داشته باشد و با وجود اینکه زبان اصلی فیلم انگلیسی بود، با استقبال نسل جوان ایتالیا روبهرو شد.
دو نقش اصلی این فیلم را بازی لئونارد وایتینگ انگلیسی و الیویا هاسی آرژانتینی ایفا کردند. زفیرلی داستان مشهور و تراژیک رومئو و ژولیت را متناسب با زمان ساخت فیلم جلوی دوربین برد نه زمان نگارش نمایشنامه و توانست در کنار سایر جوایز بینالمللی، اسکار فیلمبرداری را از آن خود کند.
18- یک روز بخصوص
یک روز بخصوص (A Special Day) به کارگردانی اتوره اسکولا (Ettore Scola) در سال 1977 ساخته شد. فیلمی بهیاد ماندنی درباره جو فاشیستی ایتالیا در زمان موسولینی. یک روز بخصوص توانست جوایز بینالمللی زیادی را برای سازندگانش کسب کند و نامزد اسکار بهترین فیلم خارجی نیز شد.
داستان فیلم «یک روز بخصوص» در روز قرار هیتلر و موسولینی در رم اتفاق میافتد و در خانه آنتونیا، با نقشآفرینی سوفیا لورن، که برای رسیدگی به امور خانه، آنجا را ترک نمیکند و همسر ارتشی و فرزندانش را همراهی نمیکند. در این میان، مرغ مینای او از خانه بیرون میپرد و آنتونیا برای پیدا کردن او وارد خانه همسایهای میشود که زندگی عجیب و دور از تصورات و باورهای او دارد.
19- مرگ در ونیز
مرگ در ونیز (Death in Venice) را لوکینو ویسکونتی در سال 1971 براساس رمانی به همین نام، نوشته توماس مان جلوی دوربین برد.
قهرمان فیلم مرگ در ونیز موزیسینی اهل آلمان است که بعد از حمله قلبی، به توصیه پزشک برای استراحت به ونیز میرود. او در هتل محل اقامتش نوع نامتعارفی از عشق و دلباختن را تجربه میکند. این تجربه درحالی است که او به دلیل بیماری به مرگ میاندیشد اما عشق همه احساساتش و تفکراتش را دچار تضاد و تناقض میکند.
20- صحرای سرخ
صحرای سرخ (Red Desert) به کارگردانی آنتونیونی در سال 1964 با همکاری کمپانی فدریز ساخته شد تا به صورت محدود در انگلستان اکران شود، اما کارگردانی بینظیر آنتونیونی و بازی مثال زدنی همسرش، مونیکا ویتی، این فیلم را در لیست بهترین فیلمهای سینمای جهان قرار داد و شیر طلای جشنواره ونیز را نیز برایش به همراه داشت.
فیلم صحرای سرخ فضایی رویاگونه دارد و قرار است رویا و واقعیت را از دید همسر کارخانهداری ببینیم که در فضایی مهآلود و بارانی، در اطراف کارخانه زندگی میکند. او زنی منزوی و گوشهگیر است که تصمیم میگیرد با همکارهای همسرش آشنا شود و اضطراب را کنار بگذارد، در واقع خود را با زندگی صنعتی سازگار کند. آنتونیونی توانسته با بهکاربردن تصویرها و کادربندیهای عجیب و تاریک، نگرانی و آشفتگی قهرمان داستانش را به خوبی به بیننده منتقل کند.
آنچه که در بالا مرور کردیم خلاصهای بود از لیست بلند بالای بهترین فیلمهای سینمای ایتالیا و سازندگان خلاق و تکرار نشدنی آنها. اگر درباره فیلمهای گفته شده نظری دارید حتما با ما به اشتراک بگذارید
در نت نظر بخوان: بهترین فیلم های سینمای فرانسه – لیست ۲۰تایی