سینماگران آلمانی در طول تاریخ کوتاه سینما، بهانهها و دغدغههای مختلفی برای برداشتن دوربین و ساختن فیلم داشتند، جنگهای جهانی اول و دوم، ساختن دیوار برلین و فرو ریختنش، که همه سوژههای نابی برای ساخته شدن بهترین فیلم های سینمای آلمان درون خود داشتند. علاوه بر اتفاقات تاریخی و دگرگونیهای اجتماعی، ادبیات آلمان نیز توانست لیست بهترین فیلم های سینمای آلمان را تکمیل کند، سینمایی که در آن از افسانههای کهن و اشعار شاعرانی چون گوته الهام گرفته شده.
در ادامه به معرفی تنها بیست عنوان از بهترین فیلم های سینمای آلمان بسنده کردیم چرا که لیست بسیار طولانی خواهد شد، در ضمن اینکه تلاش کردیم از هر سبک و سیاقی یک نماینده در این لیست حاضر باشد.
بهترین فیلم های سینمای آلمان
1- تونی اردمن، رقیب فروشنده فرهادی
فیلم «تونی اردمن» یا «تونی اردمان» (Toni Erdmann) آخرین فیلم کارگردان آلمانی، مارن آده است که آن را در دو کشور آلمان و اتریش و به زبانهای انگلیسی، آلمانی و رومانیایی جلوی دوربین برد. این فیلم نخستین بار در فستیوال فیلم کن 2016 اکران شد. این فیلم تحسین شده، نماینده آلمان در اسکار نیز بود که جایزه را به «فروشنده» اصغر فرهادی واگذار کرد. اما خانم آده در سایر فستیوالها موفق به کسب جوایزی از جمله بهترین فیلم و بهترین کارگردانی شد.
داستان فیلم Toni Erdmann درباره رابطه پدری شوخ طبع است با دختری جدی و سختکوش. ماجراهای فیلم از جایی آغاز میشود که پدر به دیدن دخترش میرود اما به جای دختر شاد و سرزندهای که انتظار داشت، او را جدی، درگیر روزمرگی، زندگی کارمندی و ترس از دست دادن موقعیت شغلیاش میبیند. آنچه دختر و بیننده را متعجب میکند رفتارهای عجیب پدر برای بازگرداندن دختر به زندگی پر از شور و نشاط سابق است. درواقع جدال سرزندگی در کنار مهر پدری با روزمرگی زندگی کارمندی که قهرمان داستان به آن دچار شده است.
2- ببین کی برگشته، هیتلر به روایتی تازه
فیلم «ببین کی برگشته» (Look Who’s Back)، نخستین فیلم کشور آلمانِ بعد از نازی در باره هیلتر نیست، اما این کمدی خوش ساخت، با نشان دادن دیکتاتور منفور آلمانها در زمان و مکانی عجیب، توانست نگاه جشنوارهها، منتقدین و مخاطبان سینما را در سال 2015 به خود جلب کند. داوید وننت کارگردان، این فیلم را بر اساس رمانی به نام «او بازگشته است» به قلم تیمور ورمش روزنامهنگار جلوی دوربین برد.
داستان در سال 2014 در برلین امروزی رخ میدهد، جایی که هیتلر ناگهان از خواب برمیخیزد، درحالی که به دنبال ژنرالها، ارتش و مقر فرماندهیاش میگردد به کارگردانی بر میخورد که به تازگی از تلویزیون اخراج شده و به دنبال سوژه نابی برای فیلم سازی میگردد. بله درست حدس زدید، آشنایی این دو نفر سایر اتفاقات جالب داستان را رقم میزند.
3- باربارا، روح زندگی
فیلم «باربارا» (Barbara) درامی لطیف ودر عین حال پر از تناقضهای خصمانه در آلمان شرقی است، جایی که کمونیسم سعی در بلعیدن روح زندگی انسانها دارد و کریسین پتزولد کارگردان با دوربینش به جنگ آن رفته است. تلاش این کارگردان، خرس نقرهای بهترین کارگردان جشنواره برلین را در سال ۲۰۱۲ برایش به همراه داشت.
قهرمان داستان، باربارا، برای کار در بیمارستان به روستایی در شرق دیوار برلین میرود، زنی سرد و مغرور که از هر نوع معاشرتی اجتناب میکند اما درگیر روح زندگی است و نمیتواند زندگی و مشکلات اطرافیان و بیماران را نادیده بگیرد، مشکلاتی که شاید باعث بیدار شدن خاطرات گذشتهاش میشوند. باربارا با وجود ترس از جاسوسانی که همه جا مراقبش هستند تصمیم میگیرد زندگی کند، زیباییها را ببیند و تجربه کند.
4- ربان سفید، معصومیت دروغین
فیلم «ربان سفید» (The White Ribbon) شاهکاری دیگر از میشائیل هانکه اتریشی تبار است، درامی اجتماعی که باز مانند سایر آثار هانکه میتوان آن را به جوامع و زمانهای مختلف تعمیم داد. هانکه این فیلم را در سال ۲۰۰۹ در قالب فیلمی سیاه و سفید جلوی دوربین برد و یک بار دیگر نخل طلای کن را تصاحب کرد. ناگفته نماند او در این فیلم از بازیگران تئاتر استفاده کرد تا تن صدا و حالت چهره شان نیز بر مخاطب غیر آلمانی زبان تاثیر گذار باشد.
داستان فیلم در دوران قبل از جنگ جهانی اول در یک روستا رخ میدهد و قهرمانهای آن یا بهتر بگوییم ضدقهرمانها چند کودکاند که به معصومیت مشهورند و ربان سفیدی به دست آنها بسته شده که به سایر اهالی و خود آنها بیگناه بودنشان را یادآوری کند. در جریان فیلم اما اتفاقهایی میافتد به دور از انسانیت و اخلاق که ضررهای مالی و جانی را به همراه دارد و اهالی خوشبینانه به دنبال مقصر و مسبب آنها میگردند.
5- لبه بهشت از بهترین فیلم های سینمای آلمان
فیلم «لبه بهشت» یا «گوشه بهشت» (Edge of heaven) یکی از آثار فاخر و ماندگار کارگردان سینمای آلمان، فاتح آکین است. آکین ترک تبار این فیلم را در سال 2007 در سه کشور آلمان، ترکیه و ایتالیا جلوی دوربین برد. درامی اجتماعی درباره دو خانواده آلمانی و مهاجر ترک با دغدغههای تفاوت فرهنگی که بارزه فیلمهای این کارگردان است، کارگردانی که در هامبورگ و در خانوادهای ترک متولد شد.
داستان لبه بهشت اما قهرمان خاصی ندارد، داستان موازی چند خانواده را دنبال میکنیم که اهل ترکیه و ساکن آلمان هستند و بالعکس، خانوادهای آلمانی در کشور ترکیه. شخصیتهای فیلم درگیر روابط عاشقانه میشوند و موانع فرهنگی و تفاوت نسلها که بر لایههای داستان اضافه میکند. آکین در داستان پر پیج و خمش شخصیتها را تا مرز پذیرش تقدیر و سرنوشت پیش میبرد و بیننده را تا لحظه کیش و مات شدن هنگام دیدن سرانجام شخصیتها. نخل طلای بهترین فیلمنامه از فستیوال کن یکی از جوایزی است که این فیلم موفق به کسب آنها شده است.
6- جاعلان، روایتی از داستانی واقعی
فیلم «جاعلان» (The Counterfeiters ) محصول دو کشورآلمان و اتریش، در ژانر جنگی و جنایی است ساخته اشتفان روزویتسکی. تصویری که این کارگردان آلمانی در سال 2007 از ماجرای واقعی عملیات جعل اسکناس «برنهاد» ارائه داد، علاوه بر چند جایزه و نامزدی، اسکار بهترین فیلم خارجی زبان را برایش به همراه داشت.
فیلم در اردوگاه یهودیها و در زمان حکومت نازی اتفاق میافتد، جایی که سرکرده جاعلان، که یهودی است با گروهی از هنرمندان دیگر در اسارت ارتش نازی است، از آنها خواسته میشود برای تخریب اقتصاد انگلستان و آمریکا، پوند و دلار جعل کنند. جاعلان دربند آلمانها هستند و ناگزیر از انجام فرمان آنها، اما آیا اینکار را برای پابرجا ماندن آلمانها انجام میدهند؟ آنچه در فیلم جاعلان خواهید دید داستانی واقعی است که هنر بازی کارل مارکویس آلمانی، آن را باورپذیرتر میکند.
7- زندگی دیگران، از دید یک جاسوس
یکی از بهترین فیلم های سینمای آلمان که خیلی ها حتما بیش از یک بار آن را دیده اند فیلم “زندگی دیگران” است. فیلم «زندگی دیگران» (The Lives of Others) به نویسندگی و کارگردانی فلوریان دونرسمارک در سال 2006، با بودجه اندک حدود 2 میلیون دلار جلوی دوربین رفت و موفقیت زیادی در گیشه و بین منتقدان داشت. این فیلم که اولین ساخته بلند این کارگردان است در لیست حدود 50 جایزه سینمایی، اسکار بهترین فیلم خارجی زبان را نیز کسب کرد.
داستان فیلم درباره جنگ بدون خشونت دو دشمن است که تا پایان فیلم یکدیگر را نمیبینند، یکی بازجوی ارشد اشتازی است و دیگری کارگردان تئاتر که هر دو ساکن آلمان شرقیاند. با مشخص شدن فعالیت سیاسی یا ضد آلمان شرقی این هنرمند، میتوانند او را خانه نشین کنند، اما مامور ارشدی که مسئول انجام این کار شدهاست، مسیر این بازی جاسوسی را به سمت دیگری میبرد و این ماجرا تا بعد از فروریختن دیوار برلین ادامه پیدا میکند.
8- سقوط، آخرین روزهای رایش سوم
فیلم «سقوط» یا « سقوط آخرین روزهای رایش سوم» (The Rise and Fall of the Third Reich) درامی جنگی است و همانطور که از نامش مشخص است به روزهای آخر و بن بستی اشاره دارد که هیتلر با آن مواجه شد. الیور هرشبیگل این فیلم را بر اساس چند کتاب و دستنوشته از خاطرات اطرافیان هیتلر ساخته است، از جمله این افراد میتوان به تراودل یونگه اشاره کرد که منشی شخصی هیتلر بود و خاطراتش الهام بخش ساخت فیلمهایی درباره ارتش نازی و هیتلر شد.
آنچه در فیلم روایت شده گذر کند زمان در پناهگاه زیرزمینی در برلین است، جایی که رایش سوم و ژنرالهایش خوشبینانه و با انکار وقایع بیرون، جبهههای خیالی خود را دوباره بازسازی میکنند. ژنرالها به فکر فرار و پیوستن به آمریکا هستند تا جان خود و خانوادهشان را نجات دهند و هیتلر شخصا به فکر ماندن و مردن در برلین. جزئیاتی که کارگردان در این لحظات به تصویر کشیده به خوبی گویای شخصیت مستبد و بیمار آدولف هیتلر است.
9- معجزه برن، معجزه فوتبال
فیلم «معجزه برن» (The Miracle of Bern) درامی است به کارگردانی سونکه ورتمان محصول 2003 سینمای آلمان. ورتمان در این فیلم پرفروش تاریخ سینمای آلمان داستانی حقیقی را با زندگی پسربچهای کنار هم قرار داد و شاهکاری خلق کرد که علاوه بر تحسین منتقدان و مخاطبان سینما، جوایز ارزندهای نیز کسب کرد.
داستان «معجزه برن» برپایه مسابقه فینال جام جهانی فوتبال است که در سال 1954 بین دو تیم مجارستان، مدعی قهرمانی و آلمان برگزار شد، مسابقهای عجیب در شرایطی که باران شدید میبارید و نتیجه غیرمنتظره آن معجزه نام گرفت. اما داستان پسربچهای که موازی مسابقه پیش میرود نمادی است از آلمان بعد از جنگ و ویرانیهایی که هنوز در انتظار بازسازی بودند.
10- خداحافظ لنین، سلامی به آلمان شرقی
فیلم «خداحافظ لنین» (Good Bye, Lenin) به کارگردانی ولفگانگ بکر آلمانی است که آن را در سال 2003 در برلین جلوی دوربین برد. حاصل تلاش این کارگردان چند جایزه بهترین فیلم و بهترین کارگردانی از جشنوارههای سینمایی مختلف بود. در این فیلم که گاهی درام، گاهی سیاسی و حتی کمدی میشود، شخصیتها هر یک نمادی از آلمان قبل از دیوار برلین و بعد از آن هستند، از جامعه سوسالیستی آلمان شرقی، پیش از فروپاشی دیوار که نمیخواستند با حقیقت روبهرو شوند.
قهرمان داستان الکس است که مسئولیت مادر و خواهرانش را برعهده دارد، مجبور میشود برای جلوگیری از استرس مادر بیمارش، محیط اطراف خانه را شبیه به دوران قبل از فروپاشی دیوار برلین کند. در حین این کار اتفاقات مضحکی نیز میافتد که فیلم را به سمت کمدی بودن پیش میبرد، کمدی تلخ سیاسی که تحسین منتقدان را به دنبال داشت.
11- بدو لولا بدو، دویدن به سمت خطر
فیلم «بدو لولا بدو» (Run Lola Run)، یکی از بهترین فیلم های سینمای آلمان، به نویسندگی و کارگردانی تام تیکور در سال 1998 جلوی دوربین رفت. فیلمی در ژانر تریلر و دلهرهآور با برداشتهای سورآل که در نخستین اکرانش در جشنواره فیلم ونیز تحسین منتقدان و تماشاگران را به همراه داشت.
لولا قهرمان داستان است که برای پاسخ به درخواست کمک دوستش متحمل سختی و خطر میشود. لولا تنها بیست دقیقه فرصت دارد تا دوستش را از شر خطری که تهدیدش میکند نجات دهد و از خلافی که قرار است صورت بگیرد جلوگیری کند. کارگردان این اثر تلاش کرده با تکرار و تغییر، نوع حرکت دوربین و استفاده از المانهایی مانند ساعت، حساسیت موقیتی را بیان کند که لولا در آن قرار دارد. بازی بینظیر فرانکا پوتنته در نقش لولا چند نامزدی و دو جایزه بهترین بازیگر زن را برایش به همراه داشت.
12- بال های آرزو، فیلمی از آرزوهای برلین
فیلم «بالهای آرزو» (Wings of Desire) درامی رمانتیک به کارگردانی ویم وندرس آلمانی است، کارگردانی نام آشنا برای سینما دوستان که جوایز سینمایی زیادی از جمله نخل طلای کن و شیر طلای ونیز را در کارنامه دارد. وندرس این فیلم را که با نام «بهشت برفراز برلین» نیز ترجمه شده، در سال 1987و در دو کشور آلمان و فرانسه و به زبانهای آلمانی، انگلیسی، فرانسوی، ترکی، عبری و اسپانیایی جلوی دوربین برد.
قهرمان داستان یا بهتر بگوییم قهرمانهای داستان فرشتههایی نامرئی و فناناپذیرند که برفراز شهر برلین و بالای سر آدمها پرواز میکنند تا دغدغهها و نگرانیهای ذهنی آنها را کم کنند. تا اینکه یکی از فرشتهها تصمیم میگیرد تبدیل به انسان شود و احساسات انسانی را تجربه کند. تجربه بینظیر ویم وندرس در این اثر، نخل طلای بهترین کارگردانی را برایش به ارمغان آورد.
13- کشتی، شناوری با روح انسانی
نمی شود لیست بهترین فیلم های سینمای آلمان را تهیه کرد و نامی از این فیلم به میان نیاورد. فیلم «کشتی» یا «زیردریایی» (The Boat) به کارگردانی ولفگانگ پترسن آلمانی درامی جنگی اما در واقع ضد جنگ است. پترسن این فیلم چند زبانه را در سال 1981 در آلمان غربی ساخت با محوریت جنگ دریایی نیروهای آلمان علیه متفقین در دریای مدیترانه.
داستان فیلم «کشتی» در خلاق جنگ جهانی دوم اتفاق میافتد. قهرمان داستان را میتوان به نوعی کشتی دانست که هفتهها با وجود شلیک گلولههای توپ از طرف کشتیهای دشمن، بمباران هوایی، طوفان و خسارتهای متعدد به بدنهاش همچنان در دریای مدیترانه پیش میرود تا خدمه خود را به بندر برساند. در کنار کشتی البته خدمهای را میبینیم که هم برای جنگیدن با متفقین و هم زنده ماندن تلاش میکنند و از همه مهمتر برای اینکه کشتی از این جنگ جان سالم به در ببرد، خود را به آب و آتش میزنند.
14- ازدواج ماریا براون
درام ادبی «ازدواج ماریا براون» (The Marriage of Maria Braun) ساخته راینر فاسبیندر، کارگردان آلمانی است که در سال 1979 ساخته شد. فاسبیندر از کارگردانهای بهنام سینمای آلمان بود که در سن 37 سالگی بعد از یک دهه فعالیت سینمایی درگذشت. او در این مدت کوتاه حدود چهل عنوان فیلم و نمایشنامه ساخت و کارگردانی کرد.
همانطور که از نام فیلم مشخص است، ماریا قهرمان داستان است، او در روزهای پایانی جنگ جهانی دوم با سربازی آلمانی ازدواج میکند، سربازی که چند روز بعد از ازدواج خبر کشته شدنش به گوش ماریا میرسد. ماریا بعد از آن درگیر ماجرایی عاشقانه با سربازی آمریکایی میشود غافل از اینکه همسرش زنده است و در راه برگشت به خانه.
15- آلیس در شهر
فیلم «آلیس در شهر» (Alice in the Cities) درامی جادهای است به کارگردانی ویم وندرس، کارگردان، نویسنده و عکاس مشهور آلمانی. وندرس این فیلم را در آلمان غربی و به سه زبان آلمانی، انگلیسی و هلندی جلوی دوربین برد. وندرس تا به امروز حدود چهل عنوان فیلم و کلیپ ساخته است و از شناخته شدهترین کارگردانهای آلمان است.
در داستان فیلم «آلیس در شهر» با افراد مختلفی همراه و همسفریم، با نویسندهای که قرار است از آمریکا به آلمان برگردد، با آلیس و مادرش که با نویسنده همسفرند و با دوست آلیس که نمیتواند از او دل بکند و درنهایت میرسیم به پیدا کردن نام و نشانی از مادربزرگ آلیس که همه به صورت موازی پیش میروند.
16- قاتل در میان ما، قاتلی به جا مانده از جنگ
فیلم «قاتل در میان ما» (The Murderers Are Among Us) دقیقا سال بعد از پایان جنگ جهانی دوم کلید خورد که ولفگانگ اشتاوته، کارگردان آلمانی آن را در همین کشور جلوی دوربین برد، کشوری که هنوز رد پای چنگ در آن به خوبی دیده میشد.
داستان فیلم با پرسههای پزشک ارتش نازی آغاز میشود که در ویرانههای شهر میچرخد و همیشه تلاش میکند مست بماند تا به جنگ فکر نکند. او در این میان به یکی از ژنرالهای نازی برمیخورد که دستور قتل افراد زیادی را صادر کرده بود. هنگامی که تصمیم به قتل او میگیرد زنی برای نجات فرزند بیمارش از او کمک میخواهد و مسیر داستان تغییر میکند.
اشتاوته برای ساخت این فیلم، فیلمنامهاش را به آمریکاییها، فرانسویها و انگلیسیها نشان داد که با مخالفت آنها روبهرو شد. در نهایت روسها به شرط تغییر پایان و نام داستان پروژه را قبول کردند که بلاخره با چانهزنیهای کارگردان هر دو ثابت ماندند. این فیلم نخستین بار در سالن اپرای برلین در بخش تحت کنترل شوروی سابق اکران شد.
17- متروپولیس، آرمان شهر ویران شده
در لیست بهترین فیلم های سینمای آلمان بی شک جایگاه محکمی برای این فیلم وجود دارد. فیلم «متروپولیس» (Metropolis) فیلمی صامت است که در ژانر علمی تخیلی در سال 1927 ساخته شد. فریتز لانگ این فیلم را بهصورت صامت و در سبک اکسپرسیونیسم ساخت، سبکی که در جزئیات و اجزای صحنه اغراق و بزرگنمایی میکند. این فیلم با وجود اینکه با استقبال خوبی در گیشه روبهرو نشد، پرهزینهترین فیلم در دهه بیست میلادی بود.
داستان فیلم در یک ضد آرمان شهر رخ میدهد جایی که اختلاف طبقاتی بسیار زیاد است و طبقه کارگر باید در دهلیزهای زیرزمینی زندگی کنند تا اینکه شخصی به نام ماریا در میان آنها پیدا میشود و سعی میکند با روشنگری آنها را از حقوق خود آگاه کند. شهردار این شهر ماریا را میدزدد و رباطی را به جای او به دهلیزها میفرستد تا اوضاع را به نفع خود تمام کند، اما جریان طبق پیشبینی او جلو نمیرود.
18- فاوست، نمایشنامه گوته در قاب سینما
فیلم «فاوست» (Faust) به کارگردانی سینماگر فقید آلمانی، فریدریش ویلهلم مورنائو به صورت صامت در سال 1926 ساخته شد، با اقتباس از نمایشنامهای به همین نام از گوته، شاعر آلمانی. این فیلم با وجود صامت و سیاه و سفید بودنش از جلوههای ویژه بینظیری بهره برده است و فیلمی کاملا تکنیکی است. منتقدان بر این عقیده بودند که فیلم: «یک فانتزی اساسی پر از تصاویر بیادماندنی و اجراهای عالی است».
فاوست، در این افسانه که گوته آن را به رشته تحریر درآورده، قهرمان داستان فردی است تحصیل کرده که میکوشد دارویی برای بیماری همهگیر طاعون بیابد. او در این راه ناکام مانده است و خدایی که یک عمر او را عبادت کرده پاسخی نمیدهد تا اینکه سروکله شیطان پیدا میشود و راه حل مشکل فاوست را همراه دارد.
19- نوسفراتو، اولین فیلم ترسناک جهان
فیلم ترسناک «نوسفراتو» (Nosferatu) به کارگردانی مورنائو نخستین فیلم است که در این ژانر ساخته شده است. مورنائو این فیلم را بر اساس رمان «کنت دراکولا» به قلم برام استوکر جلوی دوربین برد. فیلمی فانتزی و تخیلی که ایفای نقش قهرمان داستان را ماکس شرک برعهده داشت و به خوبی توانست نقش جانوری درنده و خونآشام را به بیننده القا کند.
داستان دراکولا را به احتمال زیاد اکثر سینما دوستان به یاد دارند، داستان خونآشامی نامیرا که میتواند افراد دیگر را مانند خودش تبدیل به خونآشام کند.
بعداز اکران این فیلم، همسر برام استوکر از کارگردان شکایت کرد و مورنائو فیلم را نابود کرد، غافل از این که چند نسخه از آن که بهصورت قاچاق باقی ماند باعث دیده شدن فیلم در دهههای بعد و بازسازی آن شد.
20- مطب دکتر کالیگاری، از اولین و بهترین فیلم های سینمای آلمان
فیلم «مطب دکتر کالیگری» (The Cabinet of Dr. Caligari) از نخستین فیلمهای داستان پرداز در تاریخ سینماست، فیلمی صامت و سیاه و سفید که در ژانر دلهرهآور و ترسناک ساخته شده است. رابرت وینه این فیلم را در سبک و سیاق اکسپرسیونیسم و با صحنه پردازیهای اغراق آمیز در سال 192 جلوی دوربین برد.
داستان فیلم از قول شخصی به نام فرانسیس روایت میشود که ماجراهای دکتر کالیگری را برای همراهش تعریف میکند، اینکه چگونه مریضش را با استفاده از داروی آرامبخش و خوابآور تحت کنترل خود درآورده بود. او برای همراهش تعریف میکند که چگونه متوجه بیماری روانی و هولناک دکتر شده است و ماجراهای بعد از آن چطور رقم میخورد.
لیست بیست تایی که در بالا خواندید، تنها تعدادی از بهترین فیلم های سینمای آلمان هستند که هر کدام بیانگر افکار سازندهاش، سبک فیلمسازی، زندگی و تفکر دورهای از تاریخ آلمان است. تکمیل سایر فیلمهای این لیست را به عهده شما سینما دوستان میگذاریم.
در نت نظر بخوان: بهترین فیلم های سینمای اروپا
ممنون از معرفی فیلم ها. ولی اغلب اینها درام یا تراژدی هستند. فیلم آلمانی با مضمون کمی پرامید تر معرفی کنید که وقتی می بینی حالت بهتر بشه.
با تشکر