کیوان چوگلی تولید ناخالص داخلی کشور، یک شاخص کلان اقتصادی است که مجموع ارزش کالاها و خدمات نهایی را در یک دوره معین، معمولا یکسال، بررسی می کند. ولی منظور از واژه نهایی در تعریف بالا چیست؟ تفاوت بین محصول نهایی و واسطه در چیه؟ در ادامه با زبانی ساده به تمامی این سوالات جواب خواهیم داد و نکاتی هم در خصوص تولید ناخالص داخلی کشور ذکر می کنیم.
تولید ناخالص داخلی کشور، یک شاخص در اقتصاد کلان
علم اقتصاد را به دو دسته اقتصاد خرد و کلان تقسیم می کنن. اقتصاد خرد رفتار اقتصادی بنگاه ها را بررسی می کند ولی در اقتصاد کلان، فعالیت های اقتصادی در سطح یک کشور و جامعه مطرح است. تولید ناخالص داخلی در واقع یکی از شاخص های اقتصادی است که در اقتصاد کلان مطرح شده و بطور معمول 3 روش محاسبه دارد.
این شاخص را در واقع می توان از مهمترین معیارهای اقتصاد کلان دانست؛ چون علاوه بر کاربرد و ارزشی که در بررسی و تجزیه و تحلیل دارد، دیگر شاخص های اقتصاد نیز محصول جانبی آن بحساب میان.
منظور از واژه نهایی در تعریف تولید ناخالص داخلی کشور
مطلب مرتبط : انواع بازارهای مالی در ایران
کل ارزش ریالی محصولات نهایی تولید شده توسط واحدهای اقتصادی مقیم کشور در دوره زمانی معین را تولید ناخالص داخلی کشور (GDP) می گن. اجازه بدین با ذکر یک مثال ساده منظور خود از واژه «نهایی» را در این تعریف توضیح دهیم.
هر محصول تولیدی در اقتصاد، برای اینکه تبدیل به محصول نهایی گردد چندین مرحله را طی می کند. یک مثال ساده برای این موضوع، «نان» است که مراحلی مانند تولید گندم و آرد را می گذراند ولی خودش محصول نهایی بحساب میاد. به محصولاتی هم چون گندم و آرد که در فرآیند تولید نان مصرف می شن، محصولات واسطه ای می گویند.
در محاسبه تولید ناخالص داخلی کشور، صرفا ارزش نان لحاظ می گردد چون ارزش آرد و گندم نیز در آن لحاظ شده. به همین دلیل منظور از واژه نهایی در تعریف تاکید بر ارزش آخرین محصول است. چون اگر ارزش تولید گندم و آرد را هم جداگانه حساب کنیم، عدد بدست آمده برای شاخص واقعی نخواهد بود و بسیار بزرگتر بدست میاد.
در مثال ذکر شده گندم در تولید آرد و آرد در تولید نان استفاده می شه. در واقع محصول واسطه، محصولی است که خود به منظور تولید محصول دیگر مورد استفاده قرار گرفته و در فرآیند تولید کلا مصرف می شه.
برای محاسبه شاخص تولید ناخالص داخلی کشور، ارزش نهایی تمامی محصولات را مانند نان محاسبه کرده و با هم جمع می کنن.
محاسبه به قیمت های ثابت
فرض کنید در یک اقتصاد فرضی فقط دو نوع کالای نهایی مانند نان و گوشت تولید شود. ارزش تولید ناخالص داخلی برای این دو محصول برابر خواهد شد با ارزش واحد آنها در مقدار تولیدی آنها. در این اقتصاد فرضی اگر 1000 قرص نان به ارزش هر واحد 20 ریال و 500 کیلو گوشت به ارزش واحد 40 ریال تولید شود، تولید ناخالص داخلی کشور برابر خواهد بود با :
40000=(1000*20)+(500*40)
ولی اگر در سال بعد همان تعداد نان به قیمت 25 ریال و گوشت به قیمت 50 ریال تولید شود، اینبار ارزش تولید ناخالص داخلی برابر 50000 می شود:
50000=(1000*25)+(500*50)
در واقع با این حساب شاخص ملی ما 25 درصد افزایش یافته ولی این اشتباه است! چون GDP تولید را بررسی می کند نه افزایش قیمت!
در مثال بالا افزایش شاخص ناشی از افزایش قیمت محصولات است نه افزایش تولید. به همین دلیل در محاسبات تولید ناخالص داخلی کشور و دیگر شاخص های کلان، یک قیمت پایه و ثابت را در نظر می گیرند تا تغییرات قیمت محصولات از نتایج محاسبات ملی حذف شود. به این فرآیند منطقی محاسبات به قیمت های ثابت می گویند.
روش های محاسبه تولید ناخالص داخلی کشور
روش ارزش افزوده (تولید)
در این روش ارزش افزوده کالاها و خدمات نهایی تولید شده در جامعه را محاسبه نموده و پس از کسر کارمزد احتسابی، تولید ناخالص داخلی کشور بدست خواهد آمد (مانند مثال بالا). در ایران از این روش بعنوان روش اصلی محاسبه این شاخص ملی استفاده می شود.
روش مخارج (هزینه)
در یک اقتصاد همیشه مخارج کل برابر است با تولید کل. به همین دلیل اگر ما مجموع هزینه ها را حساب کنیم در واقع تولید کل را بدست آورده ایم. این روش بر این فرض که محصولات تولید شده در داخل (GDP) به صورت های مختلف به مصرف می رسند، استوار است. جزئیات محاسبه و فرمول خارج از بحث ماست، لذا از ذکر آن صرف نظر کرده ایم.
روش درآمدی
از دیدگاهی دیگر، ارزش کالا و خدمات نهایی تولید شده در یک کشور بصورت درآمد بین عوامل تولید توزیع می گردد. به همین دلیل از این روش نیز تولید ناخالص داخلی کشور قابل محاسبه است. درآمد عوامل تولید عبارتند از :
- مزد و حقوق : که در واقع درآمد صاحبان نیروی کار است.
- بهره : درآمد صاحبان سرمایه پولی
- اجاره : درآمد صاحبان سرمایه فیزیکی
- سود : درآمد کارفرمایان و مدیران
نکات مهم در خصوص تولید ناخالص داخلی کشور
- در محاسه این شاخص ملی فقط کالا ها و خدمات مورد مبادله در بازار محاسبه می شن و فعالیت های زنان خانه دار در منزل لحاظ نمی گردد که به نوعی جزو ایرادات وارده به این شاخص است.
- فعالیت های غیر قانونی مانند قاچاق، فحشا و مبادله مواد مخدر در این محاسبات لحاظ نمی شوند ولی هزینه مبارزه آنها (دستمزد پلیس) حساب می شه.
- مبادلات کالای دست دوم در محاسبات ملی وارد نمی شود. چون ارزش این کالاها قبلا در محاسبات سالهای قبل در نظر گرفته شده. کارمزد بنگاه و دفاتر ثبت اسناد ولی لحاظ میشه.
- چون خرید و فروش سهام و اوراق قرضه در واقع نوعی انتقال مالکیته و جزو تولید حساب نمی شه در تولید ناخالص داخلی کشور لحاظ نمی شود. ولی در این خصوص هم کارمزد کارگزاری در معامله این اوراق را در نظر می گیرن.
- یکی از اصول محاسبه قابلیت مبادله در بازار بود ولی اگر کشاورزی از محصول تولیدی خود استفاده کند، آنرا در محاسبه این شاخص در نظر می گیرن.
- اگه شخصی خانه ای تحت مالکیت خود داشته و در آن ساکن باشد، معادل اجاره آن به عنوان ارزش تولید توسط آن ساختمان حساب می شه.
از بابت وقتی که برای مطالعه این مقاله گذاشتین متشکرم…نظرات شما بنده را در تولید محتوای تخصصی با زبان ساده یار ی خواهد داد…پس آنرا دریغ نکنید.
