کیوان چوگلی اوراق اجاره از جمله ابزارهای اسلامی طراحی شده برای بازارهای مالی است، که با توجه به ویژگی هایی که دارد، درردیف اوراق بدهی قرار می گیرد. این اوراق دراصل به منظور تامین کالاهای سرمایه ای دولت و موسسات دولتی منتشر می گردد. اوراق اجاره قابلیت بسیار گسترده ای دارند؛ به همین دلیل قصد داریم در این مقاله بطور کامل با عناصر اصلی این اوراق و نهادهای مالی لازم برای انتشار آن اشاره کرده و در انتها نیز کاربردهای آن را به شما بگیم. اگر به سرمایه گذاری بر روی اوراق با درآمد ثابت علاقمند هستین، این مطلب می تونه به شما کمک کنه.
تعریف اوراق اجاره
اجاره در لغت به معنای به فریاد رسیدن و رهانیدن است. اما در اصطلاح فقهی، به قراردادی اطلاق می گردد که به سبب آن مستاجر در برابر مالی که به اجاره دهنده (موجر) می پردازد، برای مدت تعیین شده مالک منافع عین مستاجره است. اوراق اجاره در اصل اوراق بهاداریه که دارنده آن بصورت مشاع مالک بخشی از دارایی است، که منافع آن بر اساس قرارداد اجاره به مصرف کننده یا بانی واگذار شده. در واقع صکوک اجاره حق استفاده از منافع دارایی را در برابر اجاره بها، از مالک به شخص دیگری منتقل می کنند.
انواع اجاره
قبل از کسب اطلاعات بیشتر در خصوص اوراق اجاره، لازم است که ابتدا با انواع اجاره آشنا بشیم. این تقسیم بندی بر حسب عین مستاجره بوده و شامل سه نوع است :
1 – اجاره اموال : در این نوع از اجاره، عین مستاجره اشیائی مانند زمین، مزرعه، باغ ، خودرو و هواپیماست که جهت بهره برداری از منافع آنها اجاره داده می شوند. این نوع از اجاره بسیار کاربرد داره و به آن اجاره اعیان نیز می گویند.
2 – اجاره اشخاص : این نوع از اجاره که به اجاره اعمال نیز معروف است، به اجاره ای اطلاق می گردد که عین مستاجره انسان است و کار و عمل اوست که در مقابل مزد و اجرت تعیین شده، به مالکیت مستاجر درمی آید.
3 – اجاره به شرط تملیک : اگر در یک عقد اجاره ای شرط شود که مستاجر در پایان مدت اجاره و در صورت عمل به شروط درج شده در قرارداد، عین مستاجره را مالک می گردد، به آن اجاره به شرط تملیک می گویند.
ارکان اصلی اوراق اجاره
مطلب مرتبط : سهام عدالت چیست ؟
1 – ناشر (وکیل)
ناشر اوراق اجاره پس از کسب مجوز قانونی از سازمان بورس، این اوراق را منتشر می کند. در واقع پس از دریافت وجه مشخصی (معادل ارزش اسمی) از مردم، به آنها ورقه اجاره می دهد. ناشر می تواند در اصل دولت و یا بانک ها و موسسات دوتی باشد.
رابطه حقوقی مابین ناشر و متقاضیان اوراق، رابطه وکالت است. یعنی ناشر پس از انتشار اوراق اجاره، به وکالت از طرف دارندگان این اوراق، کالای سرمایه ای و مصرفی بادوام را خریده و به متقاضیان اجاره می دهد.
2 – دارنده (موجر)
دارندگان اوراق اجاره بصورت مشاع مالک همان کالای سرمایه ای هستن که ناشر به وکالت از طرف آنها خریده و اجاره داده است. این افراد می توانند بصورت ماهیانه درآمد خود حاصل از اجاره را دریافت و یا آن را به دیگری بفروشند.
با فروش صکوک اجاره به دیگری، به رابطه وکالت خدشه وارد نشده و خریداران این اوراق مالکین جدید بحساب میان.
3 – استفاده کننده از کالا (مستاجر)
اشخاصی که در جایگاه مستاجر از کالای سرمایه ای استفاده می کنن، رکن سوم این معامله هستن. این افراد یا شرکت ها، موظفند تا بر طبق قرارداد اجاره، در مقابل این استفاده اجاره بها را بپردازند.
نهادهای مالی لازم برای اوراق اجاره
برای انتشار این اوراق دست کم وجود سه نهاد مالی الزامیست؛ که در ادامه به آنها اشاره خواهیم کرد :
- بانی : به شخصیت حقوقی که اوراق اجاره با هدف تامین مالی آن منتشرشده، بانی می گویند. این نهاد با نهاد واسط در ارتباط بوده و کالای سرمایه ای را از آن اجاره می کند.
- واسط : این نهاد در اصل به وکالت از طرف دارندگان صکوک اجاره، به نقل و انتقال دارایی و انتشار این اوراق می پردازد و در نهایت کالای سرمایه ای را به نهاد بانی اجاره می دهد.
- امین : برای اطمینان از حفظ حقوق دارندگان اوراق اجاره، به یک شخصیت حقوقی دیگر با نام امین نیاز داریم. این نهاد به نمایندگی از طرف دارندگان اوراق، مسول نظارت بر کل فرآیند عملیاتی اوراق اجاره است.
مثالی ساده جهت تفهیم موضوع
یک شرکت هواپیمایی برای فعالیت خود نیاز به هواپیماهای جدید داره، ولی سرمایه کلان مورد نظر را در اختیار ندارد. نهاد واسط با توجه به نیاز این شرکت هواپیمایی، پس از کسب مجوز، شروع به انتشار اوراق اجاره می کند.
پس از انتشار اوراق، نهاد واسط با استفاده از سرمایه حاصله هواپیما جدید را خریداری کرده و در قالب قرارداد اجاره تحویل شرکت هواپیمایی می دهد. شرکت هواپیمایی نیز در زمان های معین، اجاره بها را به حساب صاحبان این اوراق واریز می کند.
انواع اوراق اجاره
با توجه به ماهیت عقد اجاره، قرارداد صکوک اجاره به دو نوع اجاره عادی و اجاره به شرط تملیک تقسیم می گردد:
- اوراق عادی : در این اوراق نهاد واسط کالای اجاره ای مورد نظر را متناسب با عمر مفیدش به متقاضیان اجاره می دهد و پس از پایان قرارداد، کالای مورد نظر را تحویل و پس از فروش در بازار کالاهای دست دوم، قیمت حاصل از آن را بین صاحبان صکوک اجاره تقسیم می کند.
- اوراق به شرط تملیک : در این حالت نهاد واسط پس از خریداری کالای مصرفی بادوام، با اجاره کننده قرارداد اجاره به شرط تملیک می بندد و در انتها مدت قرارداد، کالای مورد نظر به تملیک مستاجر درمی آید.
کاربرد صکوک اجاره
این اوراق با توجه به قدرت تامین کنندگی، کاربردهای فراوانی دارند:
- تامین کالاهای سرمایه ای دولت و موسسات دولتی : ناشر این اوراق با استفاده از منابع حاصل از واگذاری اوراق اجاره، کالای سرمایه ای مورد نیاز وزارت خانه ها و شرکت های وابسته به دولت را خریده و در قالب قرارداد اجاره تحویل آنها می دهد؛ مانند هواپیما، کشتی، ساختمان، اتوبان، پارک و…
- تامین کالای مصرفی بادوام خانواده : ناشر می تواند از منابع حاصله جهت خرید کالای بادوام مصرفی خانوار اقدام کرده و سپس آن را اجاره دهد؛ مانند ساختمان، ویلا، خودرو، زمین و…
- کالای سرمایه ای بنگاه اقتصادی : از دیگر کاربردهای اوراق اجاره، خرید وسایل کار و کالاهای سرمایه ای است که بنگاه های اقتصادی برای انجام کارخود به آنها نیاز دارن؛ مانند کارگاه، مزرعه، کامیون، اتوبوس و …
امیدوارم از مطالعه این مطلب لذت برده باشین….در بخش نظر سنجی منتظر نظرات سازنده شما هستم..
