تعریف انواع کالا در اقتصاد

در دیدگاه عمومی مردم به اسباب و اثاثیه زندگی، کالا می گویند. اما در علم اقتصاد، کالا شامل طیف گسترده‌ای از وسایل است که نیازهای انسان را به طور مستقیم و غیرمستقیم مرتفع می سازد. اما علم اقتصاد به تعریف کلی کالاها بسنده نکرده و بر اساس درآمد، نیاز و دیگر معیارها، انواع کالا در اقتصاد را تعریف می کند. شاید شما هم در طول وب گردی ها و یا زندگی روزمره خود با مفاهیمی هم چون کالای لوکس، گیفن، یارانه ای، ضروری و … برخورد کرده باشین. در این مقاله شما را با تعریف انواع کالا در اقتصاد آشنا خواهیم کرد و حدالامکان برای درک بیشتر موضوع، برای هر کدام مثالی هم ذکر خواهیم کرد.

تعریف کالا و انواع آن در اقتصاد

در حالت عادی و بر اساس باور رایج، کالاها را می توان به انواع مختلفی مثل کالای پزشکی، ساختمانی و … تقسیم بندی کرد. از نظر علمی هم کالا به دوقسمت مجانی و اقتصادی تقسیم خواهد شد. کالای مجانی به گروهی از نیازهای مردم گفته میشه که توسط انسان تولید نشده و خداوند آنها را به صورت رایگان در اختیار مردم قرار داده است؛ مانند نور آفتاب و هوا.

اما اقتصاددانان با این تقسیم بندی علمی هم مشکل دارند. از نظر آنها شاید در ظاهر هزینه‌ای برای نور آفتاب و هوا پرداخت نشود، اما چون مخارجی صرف جلوگیری از آلودگی هوا میشه، نمی‌توان این کالاها را مجانی دانست. به لحاظ علم اقتصاد، به تمامی محصولات و مواد مختلف که توسط تولید کننده به بازار عرضه شده و در برابر دریافت پول نیازهای انسان را تأمین می کند، کالا می‌گویند. پس هر کالایی هزینه داره و محدود است. بر همین اساس انواع کالا در اقتصاد را تعریف می کنیم.

انواع کالا در علم اقتصاد

1 – کالای مصرفی (Commodities)

به مجموعه کالاهایی که پس از عرضه در بازار بفروش می رسند تا مصرف کنندگان آنها را خریداری کرده و مصرف کنند، کالای مصرفی می گویند. در واقع تمامی کالاها و خدماتی که توسط خانواده ها استفاده میشه، جزو کالاهای مصرفی به حساب میاد. این نوع از کالاها خود به دو گروه کالای مصرفی بی دوام (غذا، پوشاک و …) و بادوام (یخچال، تلویزیون و …) تقسیم می‌شوند. ویژگی اصلی این دسته از کالاهای اقتصادی، خرید آنها با هدف مصرف است نه سرمایه گذاری و کسب سود.

2 – کالای واسطه ای، نوع دیگری از انواع کالا در اقتصاد (Intermediate Goods)

دسته دیگری از انواع کالا در اقتصاد کالاهای واسطه ای هستن که تولید کنندگان با هدف بکارگیری و استفاده برای تولید، آنها را خریداری می‌کنند. در واقع این کالاها در طول فرآیند تولید مصرف می شوند؛ مانند ورق فولادی در تولید خودرو و …

امکان دارد کالایی بسته به نوع مصرف آن، در گروه کالاهای مصرفی یا واسطه ای قرار گیرد. بطور مثال گیلاس برای یک خانواده جزو کالاهای مصرفی و برای یک کارخانه کمپوت سازی یک کالای واسطه ای است.

3 – کالای سرمایه ای (Capital Goods)

به دسته دیگری از کالاها که به طور غیرمستقیم برای تولید کالاها و یا خدمات بکار گرفته می شوند، کالای سرمایه ای می گویند. این گروه اکثراً عمر طولانی داشته و باعث افزایش بهره‌وری سایر عوامل تولید می شوند. ماشین آلات و تجهیزات تولیدی و یا خودروها، نوعی کالای سرمایه‌ای بحساب میان که به آنها تجهیزات سرمایه ای هم گفته میشه. یک کالا می تواند غیر از سرمایه ای بودن جنبه مصرفی هم داشته باشه. بطور مثال برای یک راننده تاکسی، خودرواش در زمان استفاده شخصی در حکم کالای مصرفی، و در هنگام کسب درآمد از آن کالای سرمایه ای است.

4 – کالای مرئی (مادی)

به کالاهای قابل رویت در اصطلاح مرئی می گویند. این تقسیم بندی در علم اقتصاد بر اساس ظاهر کالا صورت می گیرد. انواع کالاهای صنعتی، پزشکی و غذایی جزو این دسته از کالاها هستند. مردم برای خرید این نوع از کالاهای اقتصادی در قبال دریافت جسم فیزیکی و قابل شهود، پول پرداخت می‌کنند.

5 – کالای نامرئی (خدماتی)

گاهی اوقات هست که برای رفع یک نیاز هزینه پرداخت میشه و کالا خریداری شده قابل رویت نیست. در واقع شما برای آثار ناشی از آن کالا پول می‌پردازید. به این گروه از کالاهای اقتصادی کالای نامرئی یا خدماتی می گویند؛ مثل خدمات مشاوره‌ای، آموزشی، بانکی، بیمه‌ای و …

6 – کالای جانشین (Substitute Goods)

کالای جانشین دسته ای از انواع کالا در اقتصاد است که شاید به دلیل تغییر شرایط، استفاده یا جایگزین شوند. این جایگزینی توسط مصرف کننده و تولید کننده می تواند رخ دهد. بطور مثال اگر قیمت قهوه افزایش یابد، تقاضا برای چای بیشتر می‌شود. پس قهوه و چای کالای جانشین یکدیگر هستند. در بخش تولید کننده نیز می‌توان به نفت و گاز طبیعی اشاره کرد.

7 – کالای مکمل (Complement Goods)

نقطه مقابل کالای جانشین، کالای مکمل است؛ که به کالاهایی گفته میشه که به صورت تکمیلی و با هم برای رفع یک نیاز مشخص مصرف می شوند. نمونه جالبی از این نوع کالاها اتومبیل و بنزین و یا مسواک و خمیردندان است. طبق قانون عرضه و تقاضا در اقتصاد خرد، افزایش قیمت یکی از آنها باعث کاهش در میزان تقاضای کالای دیگر می‌شود. مثلاً اگر بنزین گران بشه، استفاده از ماشین هم کمتر میشه.

8 – کالای عادی (Normal Goods)

معیار دیگری از تقسیم بندی انواع کالا در اقتصاد، درآمد است. بطور طبیعی وقتی درآمد افراد جامعه افزایش یابد، تقاضای برای یک کالا باید زیاد شود. پس اگر کالایی این شرایط را داشته باشد به آن کالای عادی می‌گویند. مثلاً اگر درآمد شما را افزایش دهند، دوغ یا ماءالشعیر را به وعده های غذایی خود اضافه می کنید. ولی اگر درآمد کمی داشته باشین، میشه آنها را از وعده های غذایی حذف کرد.

9 – کالای ضروری، از مهمترین نوع کالا در اقتصاد (Essentional Goods)

خود کالاهای عادی به دو دسته ضروری و لوکس تقسیم میشن. کالای ضروری شامل نیازهای اولیه و غیرقابل اجتناب مصرف‌کنندگان است. درسته که این گروه از کالاها جزو کالاهای عادی و وابسته به درآمد هستند، اما تغییرپذیری آنها بسیار کم است. مثلا درآمد کم یا زیاد باشه، حتما باید نان و آب خرید.

10 – کالای لوکس (Luxury Goods)

دسته دوم از کالاهای عادی که متناسب با تغییر در درآمد تغییر پذیری بیشتری را از خود نشان می‌دهند، کالای لوکس است. این نوع از کالای اقتصادی در صورت افزایش قابل توجه درآمد، خود را بصورت نیاز نشان می دهند؛ مانند اتومبیل و یا مبل. البته بنابر سطح درآمد افراد این کالاها می تونه متفاوت باشن. مثلاً برای یک خانواده با سطح درآمد متوسط مبل کالای لوکس است؛ ولی برای خانواده ای ثروتمند در گروه کالاهای ضروری قرارمیگیرد.

11 – کالای پست (Inferior Goods)

حالت مخالف کالای عادی، کالاهای پست نام دارد. که با افزایش درآمد مصرف کننده، تقاضا برای آن کالا کاهش می‌یابد و بالعکس. مثالی مناسب برای این دسته از کالاها بلیط اتوبوس است. اگر درآمد شما خوب باشه کمتر از اتوبوس استفاده می کنید و سوار ماشین شخصی خود خواهید شد. دسته بندی کالاها و قرار دادن آنها در این گروه تا حدود زیادی به سطح درآمد افراد بستگی دارد.

12 – کالای گیفن، نوع خاص کالا در اقتصاد (Giffen Goods)

نوع خاصی از کالای پست، کالای گیفن است. طبق قانون تقاضا در علم اقتصاد، اگر قیمت کالایی افزایش یابد، تقاضا برای آن کم می‌شود. اما کالای گیفن این قانون را نقض می‌کند و در صورت افزایش قیمت، مردم را مجبور به خرید بیشتر خواهد کرد. این کالاها بیشتر شامل مواد غذایی ضروری مثل سیب زمینی و تخم مرغ می شود.

13 – کالای خوب و کالای بد

گاهی اوقات حاضریم برای کسب یک کالا مبلغی را بپردازیم؛ پس آن یک کالای خوب است. بعضی اوقات هم برای از دست دادن و دور کردن یک کالا و یا خدمت هزینه می پردازیم، به این گروه هم کالای بد میگن؛ مثل زباله و نخاله ساختمانی.

14 – کالای خنثی

اگر مصرف کننده نسبت به خرید یک نوع کالا یا خدمت بی تفاوت باشد، به آن کالای خنثی می گویند. سیگار نمونه ای بسیار جالب از کالای خنثی برای یک فرد غیرسیگاری است.

15 – کالای مطلوب و نامطلوب

معیار دیگری از تقسیم انواع کالا در اقتصاد، رفتار مشتری است. کالای مطلوب به کالایی گفته میشه که مشتری مقدار زیاد آن را به مقدار کم ترجیح می دهد. ولی اگر مشتری برای خرید یک کالا مقدار کم آن را بیشتر از مقدار زیاد آن بپسندد، آن را کالای نامطلوب گویند. این تقسیم‌بندی بستگی به نظر مصرف کننده دارد پس نمی‌توان به طور قطعی مثالی برای آن آورد.

16 – کالای استاندارد، نوعی کالا در اقتصاد بر اساس کیفیت

ملاکی برای خرید یک کالا توسط مصرف کنندگان، برآورده کردن حداقل انتظارات مشتری است. استاندارد به معنای معیار پایه و نمونه بوده و به کالایی گفته میشه که این حداقل انتظارات را در تولید تامین کند.

17 – کالای مرغوب و نامرغوب

استاندارد معیاری برای خرید مشتری است. اگر کالایی استاندارد باشه و حداقل انتظارات مشتری را برآورده کند، آن را مرغوب و در غیر این صورت آنرا نامرغوب می گویند.

18 – کالای یارانه‌ای (Subsidy goods)

بعضی اوقات با هدف اعمال سیاست های دولت در بازار و برقراری عدالت اجتماعی، برخی کالاهای اساسی و مورد نیاز مردم را با قیمتی کمتر از قیمت بازار آن عرضه می‌کنند؛ به این نوع از کالاها یارانه ای می گویند. توزیع این کالاها توسط دولت انجام می‌شود و گوشت، برنج و روغن نمونه هایی از آن هستن.

19 – کالای سفارشی

اگر مشتری قبل از خرید کالا از تولید کننده، اطلاعات و نیازهای ویژه ای را به آن بدهد و تولید کننده نیز در ساخت آن کالا این سفارشات را در نظر بگیرد، به آن کالای سفارشی می گویند.

20 – کالای عمومی، از انواع کالا در اقتصاد (Social Goods)

از انواع کالا در اقتصاد، خدمات و یا کالاهایی هستند که در بازار عرضه نمی‌شوند و فقط بطور مشترک و یا عمومی از آنها استفاده می شود. استفاده از پارک‌ها و خدمات جمع آوری زباله را می توان مثال هایی از کالای عمومی دانست.

21 – کالای صنعتی (Industrial Goods)

کالاهای صنعتی به کالاهایی گفته میشه که توسط افراد و یا سازمانها و با هدف استفاده در اداره امور، خریداری می گردد. پس از دید یک اقتصاددان، هدف از خرید یک کالا نیز اهمیت دارد. مواد اولیه، قطعات و ملزومات مصرفی را می‌توان نمونه‌ای بارز از کالای صنعتی در یک واحد تولیدی دانست.

22 – کالای اختصاصی

بخش دیگری از کالاهای مصرفی مربوط به کالاهایی میشه که از مشخصات و یا هویت تجاری (برند) منحصر بفرد برخوردارند و مشتریان خاص خود را دارند. به این گروه از کالاها در اقتصاد، کالای اختصاصی می گویند مانند کت و شلوار مارک دار، اتومبیل شرکت خاص و …

23 – کالای مبنا، نوعی دیگر از انواع کالا در اقتصاد

به کالایی که مبنای سنجش و مقایسه دیگر کالاها قرار گیرد، کالای مبنا می گویند. مثلا اگر گفته شود که یک کیلو برنج معادل 4 ساعت کار است، در واقع ساعت کار را کالای مبنا در نظر گرفته ایم.

در تهیه این مقاله سعی شد تا تعاریف انواع کالا در اقتصاد آورده شود و حدالامکان بازدید کنندگان را با تمامی عبارات متداول در خصوص کالاهای اقتصادی آشنا کنیم. اگر کالایی را سراغ دارین که در این لیست آن را ذکر نکردیم، در قسمت نظرات اعلام بفرمائید.

مطلب مرتبط : انواع بازارها در اقتصاد