کیوان چوگلی تاریخ معاصر ایران نویسندگان و داستان سرایان بزرگی به خود دیده است. اما شاید در این بین نویسنده‌ای که قلمش به ساز عشق و نوای دل عاشق چرخیده، آثاری ماندگارتر از خود بر جای گذاشته باشد. نادر ابراهیمی داستان نویس معاصر ایرانی بود که علاوه بر نوشتن رمان و داستان کوتاه، در زمینه‌های فیلم‌سازی و روزنامه‌نگاری هم فعالیت داشت. ابراهیمی عاشق خاک سرزمینش بود و بارها در نوشته هایش آن را بیان می کند. در این مقاله با زندگینامه نادر ابراهیمی و عاشقانه های او با همسرش فرزانه منصوری آشنا خواهیم شد؛ و آثار گرانقدر او را معرفی می کنیم.
زندگینامه نادر ابراهیمی از کودکی تا داستان‌نویسی
اکثر دوستداران کتاب و اهل مطالعه، نادر ابراهیمی را با کتاب «یک عاشقانه آرام» می شناسند. ابراهیمی از معدود هنرمندان تاریخ معاصر ایران است که علاوه بر فعالیت در حوزه ادبیات، استعداد خود را در سینما هم نشان داد. اما بد نیست با احوالات زندگی این نویسنده گرانقدر در دوران کودکی کمی بیشتر آشنا بشیم.
کودکی و نوجوانی نادر ابراهیمی
نادر ابراهیمی در ۱۴ فروردین ۱۳۱۵ در تهران به دنیا آمد. مادرش از لاریجانی های مقیم تهران بود و پدرش عطاءالملک ابراهیمی، فرزند «آجودان حضور» و از نوادگان ابراهیم خان ظهیرالدوله بحساب می آمد. ابراهیم‌خان در عصر قاجار حاکم نامدار کرمان بود که به دستور رضا شاه پهلوی او را ضمن خلع درجه، به مشکین شهر تبعید کرد.
ابراهیمی پس از گذراندن تحصیلات مقدماتی در تهران و اخذ دیپلم ادبی در مدرسه دارالفنون، وارد دانشکده حقوق شد. پس از دو سال تحصیل در دانشگاه فهمید که این رشته تحصیلی با خصوصیات اخلاقی و طبع حساس نویسندگی او جور در نمیاد. به همین دلیل رشته خود را به زبان و ادبیات انگلیسی تغییر داد و لیسانس آن را گرفت.
نادر ابراهیمی از ۱۶ سالگی نوشتن را شروع و این کار را حتی در بدترین شرایط زندگی اش کنار نگذاشت. در سال ۱۳۳۰ به عضویت حزب ملت ایران درآمد و بارها بخاطر این کارش دستگیر شد و او را بازجویی و زندان کردند؛ و مدتی هم به بهانه شرکت در تظاهرات و درگیری های ۱۵ خرداد 1342 به زندان افتاد.
آثار ابتدایی نادر ابراهیمی
او اولین کتاب خود را با نام «خانه ای برای شب» در دوران زندان به چاپ رساند و داستان «دشنام» آن مورد توجه قرار گرفت. به گونه‌ای که داریوش مهرجویی ترجمه انگلیسی آن کتاب را به چاپ رساند و سیمین دانشور آن را به عنوان یکی از سه قصه برگزیده ایران به غرب معرفی کرد.
زندگینامه نادر ابراهیمی فراز و نشیب بسیار داشت. او در تمام طول حیات خویش کارها و مشاغل فراوانی انجام داد. از کارگری در چاپخانه و صفحه آرایی روزنامه گرفته، تا مترجمی ویراستاری، نقاشی، خطاطی، مدیریت کتابفروشی و … که ذکر تمامی آنها در این مقاله نمی گنجد. ابراهیمی در دو کتاب با نام «ابن مشغله» و «ابوالمشاغل» ضمن شرح وقایع زندگی اش، از فعالیت‌های گوناگون خود سخن می‌گوید.
ابراهیمی پژوهشگر، قصه نویس و مترجم آثار کودکان بود که سابقه کارگردانی و مستندسازی هم داشت. او حتی سابقه تدریس را هم داشته. پس از رهایی از زندان با روزنامه فرهیختگان همکاری کرد و در مدت دو سال کار کردن با تلویزیون توانست مستند های بسیاری بنویسد و کارگردانی کند. دو مجموعه تلویزیونی «آتش بدون دود» و «سفرهای دور و دراز هامی و کامی در وطن» و فیلم سینمایی «روزی که هوا ایستاد»، حاصل زحمات نادر ابراهیمی در عرصه تلویزیون و سینماست که نویسندگی و کارگردانی آنها را بر عهده گرفته بود.
او در سال ۱۳۴۹ موفق به تاسیس نخستین موسسه غیرانتفاعی ایران‌شناسی شد. هزینه‌های بسیار صرف تهیه فیلم و عکس، و تکمیل آرشیو آن کرد؛ ولی در نهایت آنطور که باید شناخته نشد و با فرا رسیدن انقلاب بطور کلی متوقف گردید.
آثار ارزشمند نادر ابراهیمی
کارنامه هنری نادر ابراهیمی بسیار پربار است. این نویسنده بزرگ معاصر در زمینه ادبیات بزرگسالان و علی الخصوص ادبیات کودک کتاب های فراوانی دارد.
ادبیات بزرگسال
ابراهیمی عاشق بود و همین حال خوب عاشقی اش را می‌توان دلیل موفقیت او در نگارش آثار ماندگارش دانست. او بیش از ۳۰ اثر دست نوشته در این حوزه دارد که در بین آنها کتب «یک عاشقانه آرام»، «بار دیگر شهری که دوست میداشتم»، «مردی در تبعید ابدی» و «چهل نامه کوتاه» از برجسته ترین و پرفروش ترین آثار اوست. بیشتر آثار این نویسنده معروف در این حوزه حاصل همکاری او با نشر روزبهان است.
آثار نادر ابراهیمی در حوزه ادبیات کودک و نوجوان
اکثر آثار نادر ابراهیمی مربوط به بخش کودک و نوجوان است. او در این زمینه زمان تالیف و ترجمه، کارهای تصویرگری هم انجام می‌داد و حاصل سالها تلاش او خلق بیش از ۵۰ اثر تألیفی و ترجمه دو کتاب «آدم آهنی» و «از پنجره نگاه کن» بود. اما فعالیت نادر ابراهیمی در حوزه کودک و نوجوان تنها با نگارش و تالیف داستان خاتمه نیافته و در سال ۱۳۵۰ با همکاری همسرش «فرزانه منصوری»، موسسه همگام با کودکان و نوجوانان را با حمایت مالی انتشارات امیرکبیر، تاسیس کرد.
هدف از تاسیس موسسه همگام، تحقیق و مطالعه درباره کودکان و نوجوانان و همچنین بررسی رفتار و زبان کودکان و شیوه های یادگیری آنان بود. موسسه همگام در طول فعالیت خود توانست عناوین «ناشر برگزیده آسیا» و «ناشر برگزیده نخست جهان» را از جشنواره های آسیایی و جهانی تصویرگری کتاب کودک، به خود اختصاص دهد.
عمده داستان‌های نادر ابراهیمی در بخش کودک و نوجوان طی سال‌های ۱۳۴۷ تا ۱۳۷۰ به نگارش درآمده و اکثر آنها مربوط به دو مجموعه «قصه های انقلاب برای کودکان» و «ایران را عزیز بداریم» می باشد.
جوایز کسب شده نادر ابراهیمی
نادر ابراهیمی نویسنده بزرگی بود و این موضوع را می‌توان از تن نازی قلم این هنرمند در نگارش داستان هایش درک کرد. اما در این بین عمده موفقیت و جوایز او حاصل سالها فعالیت و تلاش وی در زمینه ادبیات کودکان بود؛ که در ادامه به آنها اشاره می کنیم.
- کسب جایزه نخست سیب طلایی براتیسلاو بخاطر نگارش داستان «کلاغ ها» در سال ۱۳۴۸
- جایزه تعلیم و تربیت یونسکو بخاطر داستان های «دور از خانه» و «سنجاب ها» در سال ۱۳۴۷. این دو داستان ابراهیمی به عنوان قصه برگزیده آسیا و کتاب برگزیده شورای کتاب کودک در همان سال انتخاب شد
- جایزه بزرگ جشنواره کتاب کودک کنکور نوما ژاپن برای دو داستان «قصه گلهای قالی» و «پهلوان پهلوانان، پوریای ولی» در سال ۱۳۵۲
نادر ابراهیمی نزدیک به چهار دهه به فعالیت ادبی مشغول بود و جوایز متعدد دیگری هم گرفت که از جمله مهمترین آنها می‌توان به لوح زرین و دیپلم افتخار «بیست سال ادبیات داستانی ایران» از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی اشاره کرد؛ که آن را برای رمان بلند «آتش بدون دود» کسب کرد.
عاشقانه های زندگینامه نادر ابراهیمی
پس از مطالعه مختصری از زندگینامه نادر ابراهیمی درباره فعالیت این نویسنده معاصر در حوزه ادبیات داستانی، به زیباترین قسمت آن می‌رسیم. فرزانه منصوری نام شخصیتی است که در زندگی نادر ابراهیمی نقشی موثر داشت و این نویسنده بزرگ کتاب چهل نامه کوتاه عاشقانه اش را برای او نوشت.
فرزانه منصوری ازآشنایان خانوادگی نادر ابراهیمی بود که بصورت سنتی با یکدیگر آشنا شدند. این دو در فروردین سال ۱۳۴۴ با یکدیگر نامزد شدند و پس از شش ماه نامزدی، در شهریور عقد کردند.
ایجاد توازن در زندگی شخصی و نویسندگی
نادر ابراهیمی به همان اندازه که در نویسندگی تبحر داشت در زندگی عاشقانه خود با فرزانه منصوری هم موفق بود. طبق گفته همسرش، او همیشه توانست توازن بین نویسندگی و زندگی شخصی خود را با خانواده حفظ کند. او اکثر آثار خود را در سکوت شب یا صبح زود می‌نوشت و ساعت دیگر را با خانواده سپری می‌کرد.
گواه این عشق میان این نویسنده با همسر گرانقدرش، نامه های عاشقانه بود که نادر ابراهیمی برای او می نوشت؛ که 40 نامه از میان آنها تبدیل به اثری عاشقانه و دوست داشتنی با نام «چهل نامه به همسرم» از این نویسنده شد. در ادامه بخش کوتاهی از این کتاب را با هم می خوانیم:
نمیشود که تو باشی من عاشق تو نباشم؛ نمیشود که تو باشی، درست همینطور که هستی، و من هزار بار بهتر از این باشم و باز هزار بار عاشق تو نباشم، نمیشود میدانم؛ نمیشود که بهار از تو سرسبزتر باشد. همسفر!؛ در این راه طولانی که ما بی‌خبریم و چون باد می‌گذرد. بگذار خرده اختلاف‌هامان باهم باقی بماند؛ خواهش می‌کنم! مخواه که یکی شویم، مطلقا. مخواه که هرچه تو دوست داری، من همان را، به همان شدت دوست داشته باشم. و هرچه من دوست دارم، به همان گونه مورد دوست داشتن تو نیز باشد.
مخواه که هر دو یک آواز را بپسندیم. یک ساز را، یک کتاب را، یک طعم را، یک رنگ را، و یک شیوه نگاه کردن را، مخواه که انتخابمان یکی باشد، سلیقه مان یکی و رویاهامان یکی. همسفر بودن و هم‌هدف بودن، ابدا به معنی شبیه بودن و شبیه شدن نیست. و شبیه شدن دال بر کمال نیست، بلکه دلیل توقف است.
در گذشت
تلاش های بی وقفه در سراسر زندگینامه نادر ابراهیمی کاملاً مشهود است. این تلاش‌ها در باب نویسنده و زندگی شخصی، در اواخر عمر او را در دامان بیماری انداخت. ابراهیمی ۹ سال به یک بیماری لاعلاج مبتلا شد و در تمام این مدت همسر مهربانش را در کنار خود داشت. اما سرانجام در بعد از ظهر پنج شنبه ۱۶ خرداد ۱۳۸۷ و در سن ۷۳ سالگی نادر ابراهیمی برای همیشه از میان ما رفت.
مطالب مرتبط :
